Γ. Σκοπελίτης1, Α. Ζαχαροπούλου1,
Μ. Δημόπουλος1, Α. Τράκα-Μαυρωνά2, Μ. Κούτσικα-Σωτηρίου3
1Ένωση
Θηραϊκών Προϊόντων, Πύργος Σαντορίνη, 847 00 Θήρα
2Εθνικό
Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.), Κέντρο Γεωργικής Έρευνας
Μακεδονίας-Θράκης, 570 01 Θέρμη, Θεσσαλονίκη
3Εργαστήριο
Γενετικής και Βελτίωσης των Φυτών, Τμήμα Γεωπονίας, Α.Π.Θ., 541 24 Θεσσαλονίκη
Στη χώρα μας, η διατήρηση και αξιοποίηση
παλιών ποικιλιών είναι οριακή και περιορίζεται σε ελάχιστες αβελτίωτες
ποικιλίες, που διατηρούνται και αναπαράγονται από τους αγρότες κινδυνεύοντας
από γενετική διάβρωση. Το «Τοματάκι Σαντορίνης» παράγει προϊόν ποιότητας στο
ξηρικό περιβάλλον του νησιού αξιοποιώντας τη σχετική υγρασία της ατμόσφαιρας
και την υγρασία του εδάφους, με το μοναδικό τρόπο καλλιέργειας στη «Θηραϊκή
γη», που είναι η απευθείας σπορά. Υποστήριξε την παραδοσιακή γεωργία και το
σύστημα καλλιέργειας χαμηλών εισροών για εκατοντάδες χρόνια (απευθείας σπορά,
άνυδρη καλλιέργεια, χλωρή λίπανση με λαθούρι, κ.ά.). Χρησιμοποιείται ως νωπό,
λιαστό, για τοματοπολτό ή αποφλοίωση, για παρασκευή γλυκών και άλλων παραδοσιακών εδεσμάτων. Τα
τελευταία χρόνια, το τοματάκι έχει εκτοπιστεί από τη συστηματική καλλιέργεια
και η διατήρησή του από τους εναπομείναντες αγρότες είναι οριακή. Με στόχο την
αξιοποίηση της τομάτας Σαντορίνης, ξεκίνησε σχετική έρευνα στο ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε., σε
συνεργασία με το Α.Π.Θ. και την Ένωση Θηραϊκών Προϊόντων.
Από τα προκαταρκτικά
αποτελέσματα της έρευνας, προέκυψε ότι στη Σαντορίνη καλλιεργούνται οι τύποι:
(α) «Αυθεντική» ή «Καθαρή», τύπος μικρόκαρπης «Marmande», 4.46 Χ 2.76 cm, 33
g/καρπό,
(β) «Καϊσιά», τύπος μικρόκαρπης, ελαφρά πεπλατυσμένης/σφαιρικής, 3.46
Χ2.53 cm, 20-25 g/καρπό, και
(γ) «Κώτικο», τύπος μικρόκαρπης,
ελαφρά επιμήκους/σφαιρικής.
Συχνά, οι τρεις τύποι καλλιεργούνται ως μίγματα, με
αποτέλεσμα να υπάρχει πανσπερμία γενετικών υλικών, που μπορεί να έχουν
επιμολυνθεί με ποικιλίες κερασοτομάτας, βιομηχανικής τομάτας, κ.ά. Το πρόγραμμα
ενδοπληθυσμιακής επιλογής εφαρμόζεται in situ, ώστε να ενσωματώσει στους
βελτιωτικούς στόχους την απαιτούμενη προσαρμοστικότητα. Εντός του θέρους του
2005 συγκεντρώθηκαν από διαφορετικές περιοχές του νησιού δείγματα σπόρου από
τους δύο πρώτους τύπους. Τα υλικά αυτά, με μάρτυρες δύο διαλογές από το
βελτιωτικό πρόγραμμα του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε., έδωσαν δύο κυψελωτά σχέδια R-7 των 490
φυτών (70 φυτά/οικογένεια), τα οποία εγκαταστάθηκαν σε όψιμη καλλιέργεια εντός
του ίδιου έτους σε δύο αγρούς. Οι αποδόσεις ήταν χαμηλές εξαιτίας υπερβολικά
υψηλών θερμοκρασιών και κυμάνθηκαν από 8.63-10 καρποί/φυτό στην «Αυθεντική» και
18.91-22.19 καρποί/φυτό στην «Καϊσιά». Η παραλλακτικότητα ήταν πολύ υψηλή.
Πραγματοποιήθηκε γενεαλογική κυψελωτή επιλογή για πρωιμότητα, απόδοση και
ομοιομορφία προϊόντος. Εντός του 2006, εγκαταστάθηκαν σε πρώιμη ανοιξιάτικη
καλλιέργεια ένα R-13 κυψελωτό σχέδιο για την «Αυθεντική» και ένα R-21 για την
«Καϊσιά», των 420 και 714 φυτών, αντίστοιχα. Συγχρόνως, εγκαταστάθηκαν δύο
γενεαλογικοί αγροί με αντίστοιχα γενετικά υλικά από τις ανωτέρω οικογένειες σε
συνθήκες παραδοσιακής καλλιέργειας (απευθείας σπορά), ακολουθώντας το
πειραματικό σχέδιο πλήρεις τυχαιοποιημένες ομάδες. Η αξιολόγηση των
αποτελεσμάτων των ανωτέρω πειραμάτων θα καθορίσει την περαιτέρω βελτιωτική
διαδικασία, ώστε να καταστεί δυνατή η κατοχύρωση και προστασία της καλλιέργειας
της μικρόκαρπης τομάτας Σαντορίνης.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΦΥΤΩΝ
11ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ “Γενετική Βελτίωση Φυτών & Αγροτική Ανάπτυξη”
ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΩΝ & ΓΡΑΠΤΩΝ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΩΝ