Κείμενο - φωτογραφίες: Δημήτρης Μαχαιρίδης
Είναι ένα υπέροχο
καλοκαιρινό πρωινό. Σε λίγο πίσω από τα βουνά θα ξεπροβάλλει ο καυτός ήλιος. Με
βιαστικές κινήσεις ρυθμίζουμε τις τελευταίες λεπτομέρειες και ξεκινάμε. Τις
επόμενες ημέρες θα είμαστε στην Σερβία.
Ας
πάμε όμως λίγο πίσω στον χρόνο. Πάντα ήθελα να δω από κοντά πώς είναι η
κατάσταση, στον γεωργικό τομέα άλλων χωρών. Πώς καλλιεργούν; ποιά είναι τα
προβλήματα που αντιμετωπίζουν; Να γνωρίσω συναδέλφους να ανταλλάξω απόψεις, να
μοιραστώ ανησυχίες. Προσπαθώ λοιπόν όποτε οι εργασιακές συνθήκες το επιτρέπουν
να ταξιδεύω. Το ταξίδι στην Σερβία οργανώθηκε περίπου δύο μήνες πριν, με
μαραθώνιο e-mails,
τηλεφωνημάτων και ότι άλλο θα μπορούσε να μας δώσει πληροφορίες για την
κατάσταση της γεωργίας και ειδικότερα της Βιολογικής Γεωργίας στην Σερβία. Οι
πρώτες πληροφορίες δείχνουν μια χώρα που προσπαθεί μετά από τα γνωστά
προβλήματα των πολέμων, να οργανώσει την παραγωγική της βάση και να προβάλλει
τα ιδιαιτέρα ποιοτικά της χαρακτηριστικά.
Φτάνουμε
στα σύνορα με την FYROM. Ένα πρόβλημα με την πράσινη κάρτα που πρέπει
να έχει το αυτοκίνητο μας, μας καθυστερεί αρκετή ώρα. Η κίνηση στα σύνορα, στα
μέσα του καλοκαιριού, είναι μεγάλη. Οικογένειες από όλα τα Βαλκάνια και όχι
μόνο, πηγαίνουν στις παραλίες της Κατερίνης και της Χαλκιδικής για τις
καλοκαιρινές τους διακοπές.
Αναχωρούμε
για την Σερβία διασχίζοντας την FYROM. Ο δρόμος μέχρι τα σύνορά της
Σερβίας, εναλλάσσεται με πεδινές και ημιορεινές περιοχές. Τα τελευταία χρόνια
έχουν γίνει προσπάθειες ώστε ακαλλιέργητες περιοχές να αρχίσουν να
αξιοποιούνται με αροτραίες καλλιέργειες.
Σε περίπου δύο ώρες είμαστε στα σύνορα με την Σερβία. Στο ταξίδι αυτό, έχω συντροφιά τον Χρήστο, που
εκτός από πολύ καλή παρέα, μιλάει άψογα την Σερβική γλώσσα, γιατί σπούδασε εκεί
πριν από μερικά χρόνια.
Μπαίνουμε
στην μεγάλη εθνική οδό που συνδέει τα σύνορα με το Βελιγράδι. Στα δεξιά μας αφήνουμε
την πόλη Νις.
Η Σερβία βρίσκεται στα κεντρικά Βαλκάνια. Ο πληθυσμός είναι
7.500.000 κατοίκους και έχει έκταση 77.474 τ.χλμ.. Η συνολική έκταση της γεωργικής γης
υπερβαίνει τα 6.120.000 εκτάρια.
Τα πιο σημαντικά γεωργικά προϊόντα της χώρας είναι:
Αραβόσιτος, Σίτος, Ηλίανθος, ζαχαρότευτλα, σόγια, πατάτες, μήλα, δαμάσκηνα,
σταφύλια, χοιρινό κρέας, βόειο κρέας, κρέας πουλερικών και γαλακτοκομικά
προϊόντα.
Το εθνικό σήμα για τα Βιολογικά προϊόντα της
Σερβίας.
Η Βιολογική γεωργία ξεκίνησε το 1990, από τον σύλλογο Terra. To 1997 η χώρα φιλοξένησε μια διάσκεψη για την βιολογική γεωργία στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη, υπό την αιγίδα της IFOAM. Αρχές του 2000, οργανώνεται το σύστημα πιστοποίησης. Το 2004 έρχεται η συμμετοχή στη διεθνή έκθεση Biofach στην Νυρεμβέργη της Γερμανίας και το 2006 η Σερβία γίνεται μέλος της AgriBioMediterraneo (ABM), Μεσογειακό τμήμα της παγκόσμιας ομοσπονδίας οργανώσεων για την βιολογική γεωργία. Την ίδια χρονιά δημιουργείται και το εθνικό σήμα (λογότυπο) για τα πιστοποιημένα βιολογικά προϊόντα.
Το 2009 το Υπουργείο Γεωργίας (MAFWM), ιδρύει την ένωση για την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας με το όνομα Serbia Organica. Οι φορείς πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων στην
Σερβία είναι οι παρακάτω. 1) SGS-Beograd,
2)Evrocert, 3)Оrganic Control System, 4)Ecocert balkan beograd, 5) Bioagricert, 6)
Suolo e salute Balkan, 7) Jugoinspekt Beograd, 8) Pancert.
Σύμφωνα με στοιχεία του IFOAM EU, το 2012 είχαν
πιστοποιηθεί 6.340 εκτάρια, από αυτά το 84.6% είναι καλλιεργούμενες εκτάσεις
και το υπόλοιπο 15.4% είναι βοσκότοποι.
Άποψη της πόλης του
Βελιγραδίου.
...............................................................................................................
Η διαδρομή
από το Νις έως και το Βελιγράδι μου φάνηκε μια τεράστια ευθεία. Σε πολλά σημεία
της διαδρομής είναι ορατές καλλιέργειες κηπευτικών, μικρά θερμοκήπια και
αποθήκες. Τι ποικιλίες να καλλιεργούν εδώ άραγε; Οι σκέψεις διακόπτονται από
συζητήσεις με τον Χρήστο και την διήγηση δικών του εμπειριών από τα φοιτητικά
του χρόνια στο Βελιγράδι.
Είναι μεσημέρι
όταν φτάνουμε στη είσοδο της πόλης του Βελιγραδίου. Μια πόλη 1.700.000 κατοίκων,
σύγχρονη και ταυτόχρονα μνημειακή. Σημείο αναφοράς για την ιστορία των Σέρβων,
χτισμένη σε μια μαγευτική τοποθεσία. Εκεί συναντιούνται ο φημισμένος ποταμός Δούναβης
και ο πόταμος Σάββας. Η πρώτη εικόνα είναι εντυπωσιακή. Γέφυρες που ενώνουν την
παλαιά με την καινούρια πόλη και κτίρια κλασικής αρχιτεκτονικής συνδυάζονται
αρμονικά με τα σύγχρονα οικοδομήματα. Στις όχθες των ποταμών είναι δεμένα σε
σειρά και για μεγάλη απόσταση πλωτές κατασκευές (σπλάβς) που μοιάζουν σαν
μεγάλες βάρκες. Πάνω σε αυτές υπάρχουν κτίσματα που φιλοξενούν, μπαρ,
εστιατόρια και ότι άλλο μπορείτε να φανταστείτε.
Υπαίθριος χώρος, έξω από το φρούριο Καλεμεγκνταν. Φωτ. Κτήμα Βίωμα.
Ο Ιερός
Ναός του Αγίου Σάββα είναι ένας από τους
μεγαλύτερους Ορθόδοξους ναούς στον κόσμο. Είναι αφιερωμένος στον Άγιο
Σάββα, ιδρυτή της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Το 1926 επιλέχτηκε το σχέδιο
του αρχιτέκτονα Aleksandar Deroko. Το 1935, η κατασκευή του τεράστιου ναού
ξεκίνησε και σταμάτησε κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου. Μετά
από αρκετά χρόνια και μόλις το 1985 οι εργασίες συνεχίστηκαν με μεγαλύτερο
επίτευγμα την εγκατάσταση του θόλου με βάρος 4.000 τόνους το 1989. Σήμερα η
εκκλησία είναι έτοιμη εξωτερικά, ωστόσο υπάρχουν ακόμα πολλά να γίνουν στο
εσωτερικό της μέρος. Σκοπός είναι το εσωτερικό να γεμίσει από ψηφιδωτά,
δείγματα των οποίων μπορείτε να δείτε στην είσοδο του ναού.
Εκπληκτική θέα στον Δούναβη και στον ποταμό Σάββα. Φωτ. Κτήμα Βίωμα
Οι πλωτές κατασκευές στον Δούναβη. Φωτ. Κτήμα Βίωμα
..............................................................................................................
Η
απόσταση του Νόβι Σαντ από την πρωτεύουσα της Σερβίας είναι περίπου μία ώρα.
Κατά την διάρκεια της διαδρομής ο Σάσα μας δίνει πληροφορίες για τις
καλλιέργειες που υπάρχουν στην περιοχή. Ο κάμπος μεταξύ Βελιγραδίου και Νόβι
Σαντ είναι πολύ εύφορος και είναι γεμάτος βιομηχανικά φυτά, αροτραίες καλλιέργειες κ.α..
Ο καθεδρικός ναός
στην κεντρική πλατεία του Νόβι Σαντ.
Φτάνοντας
στην πόλη που αγκαλιάζει ο Δούναβης, βλέπω δεξιά και αριστερά πανό με άσπρα
μεγάλα γράμματα που γράφουν ΕΧΙΤ. Τι είναι αυτό το ΕΧΙΤ; Ακόμα και πάνω στα
τείχη του εμβληματικού κάστρου της πόλης Πετροβαραντίν έχει ένα τεράστιο πανό. Το
ΕΧΙΤ (www.exitfest.org) είναι το μεγαλύτερο μουσικό
φεστιβάλ της περιοχής, με επισκέπτες από πολλά μέρη του κόσμου και εκτός των
συναυλιών γίνονται πολλές παράλληλες εκδηλώσεις. Δυστυχώς δεν έχουμε χρόνο να
το δούμε από κοντά, καθώς εδώ και ώρα ψάχνουμε την κατάλληλη έξοδο για την βιομηχανική
περιοχή που θα μας οδηγήσει στο στην εταιρία γεωργικών μηχανήματών.
Η θέα από την γέφυρα του Νόβι Σαντ.
Το
απόγευμα βρισκόμαστε πίσω στο Βελιγράδι. Από το μπαλκόνι του δωματίου μας,
απολαμβάνουμε την θέα του Δούναβη, του κάστρου Καλεμέγκταν και οργανώνουμε τα
βραδινές συναντήσεις με βιοκαλλιεργητές της περιοχής.
Το
βράδυ κατηφορίζουμε προς το κέντρο της πόλης. Η νυχτερινή εικόνα του
Βελιγραδιου είναι υπέροχη. Μεγάλα κυβερνητικά κτίρια, πάρκα, σιντριβάνια και
κόσμος που ανεβοκατεβαίνει τα πλακόστρωτα της Κνεζ Μιχαήλοβα, του μεγαλύτερου εμπορικού δρόμου της
πόλης. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται η Skadarlija που είναι ένας πανέμορφος
πέτρινος πεζόδρομος, ο οποίος συχνά αποκαλείται "Μονμάρτη" του
Βελιγραδίου, καθώς εκεί συχνάζουν ομάδες μουσικών που παίζουν τοπική βαλκανική
μουσική και καλλιτέχνες δρόμου, ενώ στην περιοχή στεγάζονται πολλές γκαλερί
τέχνης και μαγαζιά με αντίκες και σουβενίρ.
Ο πλακώστρος δρόμος Skadarlija, στο κέντρο του Βελιγραδίου. Φωτ. Κτήμα Βίωμα
Η κουβέντα περιστρέφεται πάνω
σε θέματα καλλιέργειας και στις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η
οικολογική γεωργία στην περιοχή της Βαλκανικής. Μου εξηγούν τις προσπάθειες που
γίνονται στην χώρα τους ώστε τα βιολογικά προϊόντα να είναι προσιτά στους
Σέρβους καταναλωτές. Την συζήτηση διακόπτει ο σερβιτόρος που βάζει μπροστά μου
την Σόπτσκα σάλατ. Μια σαλάτα δηλαδή που μοιάζει πολύ με την χωριάτικη που
έχουμε στην Ελλάδα. Ακολουθεί Karadjordjeva και η Pljeskavica πολύ γνωστά πιάτα
κρεατικών της Σέρβικης κουζίνας, που μπορεί να βρει κανείς στα περισσότερα εστιατόρια
των Βαλκανίων με τοπικές παραλλαγές.
Τα Βαλκάνια μοιάζουν με
την Σόπτσκα σάλατ. Όλοι διεκδικούν την
αυθεντικότητα της συνταγής μα όταν κάτσουμε σε κοινό τραπέζι κανείς δεν την
παίρνει για ατομική χρήση. Τοποθετείται στο κέντρο του τραπεζιού και δοκιμάζουν
όλοι.
Αγαπημένα Βαλκάνια...
Θέλω να ευχαριστήσω του
Σέρβους φίλους Σάσα και Σίνισα για την πολύτιμη βοήθεια τους. Τον φίλο μου
Χρήστο για την παρέα και την συμβολή που είχε στην επιτυχία αυτού του ταξιδιού
και τέλος την Εθνική Ένωση για την βιολογική γεωργία στην Σερβία (Serbia organica) για
τις συμβουλές και τις υποδείξεις τους.
Πληροφορίες
για την βιολογική γεωργία στην Σερβία:
Ένωση
Terra - www.terras.org.rs
Serbia
organica (Εθνική Ένωση για τη Βιολογική Παραγωγή) - www.serbiaorganica.info
Υπουργείο
Γεωργίας και Περιβάλλοντος, τμήμα για την βιολογική παραγωγή
- www.dnrl.minpolj.gov.rs
ATS,
Εθνικός Φορέας Διαπίστευσης - www.ats.rs
IPN - Ινστιτούτο για την Εφαρμογή Επιστημών στη Γεωργία -
www.psss.rs/news.php
Novisad
fair, η μεγαλύτερη αγροτική έκθεση της χώρας - www.sajam.net
Κέντρο για την Ανάπτυξη της Jablanica και Pcinj - www.centarzarazvoj.org
Κέντρο για τη Βιολογική Παραγωγή (Selenča) - www.organiccentar.rs
Γεωπονική σχολή Βελιγραδίου - www.agrif.bg.ac.rs
Γεωπονική σχολή Νόβι Σαντ - www.polj.uns.ac.rs
Δίκτυο πράσινων της Βοϊβοντίνα www.zelenamreza.org
Josif
Pancic, Ινστιτούτο Φαρμακευτικών Φυτών - www.iplb.rs
Institut
za povrtarstvo, Ινστιτούτο για την καλλιέργεια
κηπευτικών - www.institut-palanka.co.rs
Έμποροι, εισαγωγείς διανομείς και αλυσίδες Σούπερ
Μάρκετ, που ασχολούνται με βιολογικά προϊόντα (στοιχεία 2010).
Biospajz - www.biospajz.rs
Beyond -
www.beyondhealthfood.com
Hema-Kheya-Neye - www.hemakheyaneye.com
Lucar - www.lucardoo.co.rs
Natura - www.natura.rs
Moj Salas, Novi Sad - www.zelenamreza.org
Bio & Organic - www.biorganic.rs
Fund Organic Serbia - www.organskasrbija.org.rs
Albox - www.albox.rs
Pretti-organica - www.pretti-organica.rs
Univerexport - www.univerexport.rs
Mercator - www.mercator.rs
Tempo - www.tempocentar.com
Metro - www.metro.rs
Maxi - www.maxi.rs
Idea - www.idea.rs
DM Drogerie Market - www.dm-drogeriemarkt.rs
Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Biomag τεύχος 1